Bayarhuu guiyan bichsen zuiliig unshaad ih taalagdsan tul copy paste hiichikhleee
Монголын нийгэм тогтворгvй, ажилгvйдэл, ядуурал, авлигал нь хэрээс хэтэрсэн, дээрээс нь архи ба химийн элдэв хорт бодист хордсон, энэ бvх vзvvлэлтээр дэлхийд сvvл
мушгигчдын тоонд орчихсон яваагийн гол шалтгаан бол эрх баригчид, зах зээл, Хятадын далд бодлого, эсвэл иргэншлийн гологдол гэхчлэн буруутгах буруутан мундахгvй. Гэвч сэтгэхvйн хоосрол буюу тархины ядуурал хамгийн гол буруутан нь мєн. Энэ тухай єгvvлбээс:
"Баян", "баялаг" гэдэг vгийн утгыг эхлээд тунгаах аваас, эдvгээгийн монгол тєсєєллєєр арай л єєр, нэг тиймэрхvv примитив гутармаар зvйл толгойд буух болов уу. "Мянгат малчин" гэж хєдєєд лут баян хvн нэлээдгvй тоогоор бий. Хотондоо 1000 хонь, 200 vхэр, азарга адуутай хvн байна гэж бодъё. Нийт ємч нь шvv дээ. Монгол ухаанаар бол энэ лут баян хvн хамгийн хvндтэй нь мєнєєсєє мєн. Гэтэл мєнгєн дvнгээр тэр их ємчийг нь тоолбол 100 сая тєгрєг, эсвэл 100.000 ам.доллар хvрэх тєдий. XXI зууны соёлжсон, эрvvл нийгмийн хэмжvvрээр бол ийм хэрийн мєнгийг захын хvн ємчилж, бараг тэтгэврийн хєгшдийн хадгаламжинд байж байдаг мєнгє шvv дээ. Манайд бол зовлогоо зовоож шар махтайгаа хатаж байгаад хийдэг мєнгє. Ялгаа байгаа биз?
Нэгэнтээ "баян" гэдэг хэмжvvр нь буруу гараанаас тодорхойлогдож байгаа тул баянаа дагаад хvчтэй, чадалтай, эртэй бяртай гэх тодотгол мєн буруу замаар тодорхайлогдож байна. "Мєнгєтэй л бол гvйцээ!" гэх нийгмийн сэтгэхvй маш эрчтэй тархсаныг дагаад мєнгєєр юу ч бvтээж, байгуулж, амжуулж, хийлгэж болдог гэсэн хууль vйлчилдэг. Мєнгєтэй хvнийг баян гэнэ. Баян гэж хэлvvлэхийн тулд асар их мєнгєтэй байх хэрэгтэй. Цаашаа тэр хvний бусад vзvvлэлт гол биш.
Гэтэл монголчуудын нэг их холын биш сэтгэхvйд шал єєр хэмжvvр байж ирснийг эрдмийн баярын энэ єдєр зориуд сануулъя гэлээ. Зах зээлийн эрvvл нийгмийн хэрэгцээ, оюунлиг хvмvvнлэг байдлыг манай євєг дээдэс их эртнээс мєрєєдєж шvтэж ирснийг илтгэх:
"Дээд баян эрдэм ном
Дунд баян vр хvvхэд
Адгийн баян авдар сав, алт мєнгє, адуу мал" гэсэн онч мэргэн vгс уран зохиолын тайлбар толиноо байж байх юмаа.
Vvнийг би овоо тахилга, концерт шоу, хурдны морьдыг ивээн тэтгэдэг толгой баячуудад зориуд толилуулж байна. Тэгээд ч Боловсролын нэгэн сайд нь дээхнэ зурагтаар "Овоо тахилга, концерт шоуг битгий ивээн тэтгээч ээ, боловсролд мєнгє єгєєч ээ!" хэмээн хормой дэвсэн гуйж харагдав. Зєв бєгєєд аргаа барсан гуйлга гэж vvнийг би хэлнэ.
"Дээд баян эрдэм ном, дунд баян vр хvvхэд, адгийн баян..." гэдэг энэ онч vгс эдvгээ яг эсрэгээр эргэчихээд дээд баян гэх ойлголтын утга нь тєрєл арилжаад алга болжээ. Монголын нийгмийн хамгийн ядуу давхарга гэвэл нvцгэн эрдэмтэд, тэгээд ариун vйлст багш нар маань гарцаагvй орно. ШУА, тєрийн мэдлийн их сургуулийн багш профессорууд дэлхийн дунджаас хамаагvй доогуур цалинжиж, модоо барьчихаад байгаа ба хичээлийн шинэ жил эхлэхээр номоо шахаж амин зуулгаа олж байна. Захирал, декан сэтэртэн нь тооноос хэтэртэл оюутан элсvvлж хахуулиар баяжаад, эднийг юун дээд баян, бvхэлдээ дундаас доошоо орсон эмзэг давхарга болжээ.
Оюуны хєдєлмєрийн vнэлэмж навсайтлаа унаж, зах зээлийн ердийн нэг бараанаас ч дор орчихоод байна. Оюунтан моодноос гарсан, багш нарын цалин захын худалдаачны орлогоос хэт бага болсон учраас багш хийх хvн мєд олдохоо болино, энэ янзаараа бол. Бензин шатахууны vнэ нэммэгц гурил, мах, эм тарианы vнэ тэнгэрт хаддаг бол шатахууны vнийг дагалдуулаад ном, оюуны бvтээлийн vнийг хэн ч нэмж зvрхэлдэггvй. Номын vнэ хамаагvй ирсэн нь эрдэм тvгээх буяны сэтгэлийнх биш, ерєєсєє хэн ч тоож авахаа больсонд байгаа юм. Хєєрхий нvцгэн эрдэмтэд эрдмийн зэрэг горилсон компанийн эздийн диссертацийг бичсэн шиг, эсвэл бvтээлийнхээ нэрийг сольж цаадуулдаа худалдаад л.
Компанийн захирал докторууд нь "Бvтээлгvй эрдэмтэн жимсгvй модтой адил" гэсэн нэгэн онч vгийг яг нотлохоор, тоо нь хэт олдоод тусдаа академи байгуулчихад хvрэлцэхvйц болжээ. "Одоо мєнгєтэй л XVH сурдаг болжээ. Гэтэл тархийг бурхан єгдєг. Хичнээн мєнгє байгаад ч ухаантай болохгvй. Хєгжилтэй орнуудад авьяастай хvнд сурах боломж олгодог. Яагаад гэвэл боловсролгvйгээр улс орны хєгжил хаашаа ч хєдлєхгvй гэдгийг аль эрт ойлгосон учраас" хэмээн Оросын нэрт зрдэмтэн Сергей Капица яг онож хэлжээ.
Монголын улс тєр гэж баян ядууг тодруулдаг нэгэн лут гаж механизм байна. Бичиг vсгийн чадвар, оюуны vнэлэмж гэж ярихаа азнаад улс тєрч гээд нэрлvvлээд байгаа нийгмийн нєлєє бvхий хvмvvсээс нь маажиж vзвэл мєнгєєр зодсоор УИХ-д орж ирсэн, эсвэл ТVЦ-нээс эхэлсэн худалдаагаа том дэлгvvр болгоод мєнгєє намдаа хандивлаад дvvргийн нам дарга болсон, хот хєдєєгvй овойсон их хєрєнгєтэй, азарга адуутай, ил далд лиценз, уурхайтай гэхчлэн, нэг иймэрхvv намтартай бэрдийн тулам болсон нь улс тєрд зонхилж байгаад ичих айх хосолмоор. Энэ нєхєд тєр барилцаад ирэхээрээ мєдхєн доктор, академич болчихсон цохиж явахад нийгэм гайхахгvй. Ийм хvмvvсийн амьдрал улам баян тансаг болж дэвжиж байгаад атаархаад яахав. Арабын нэгэн цэцэн vг буй. Тэр нь "Хvмvvс дєрвєн янз байх аж.
1) Мэддэг, мэддэгийгээ мэддэг хvн. Тvvнийг цэцэн хvн гэх бєгєєд тvvнээс суралцах хэрэгтэй.
2) Мэддэг, мэддэгийгээ мэддэггvй хvн. Тvvнийг хэнэггvй хvн гэх бєгєєд тvvнийг сэргээх хэрэгтэй.
3) Мэддэггvй, мэддэггvйгээ мэддэг хvн. Тvvнийг юм сурах хvн гээд тvvнд юм зааж єгєх хэрэгтэй.
4) Мэддэггvй, мэддэггvйгээ мэддэггvй хvн. Тvvнийг "илжиг" гэх бєгєєд хєєн явуулбаас зохино" гэжээ. Тэгвэл 100 наслахгvй байж 1000 жилийн хєрєнгє мєнгє цуглуулсан илжигнvvд Монголоор дvvрэн байгаа бус уу? Тиймvvдийг нийгмээс ховх арчих хэрэгтэй.
Одоо бидний єдєр тутмын vзэгдэл болчихоод буй ядуурал, ажилгvйдэл, орон гэргvй тэнvvчлэл, боловсролгvйдэл дээр барагдашгvй, цадаж ханашгvй их дуу хуур, урлаг уран сайхан, шоу хослон зэрэгцэн яваа нь яваандаа Монголыг дэлхийд сондгойруулж нэг мэдэхнээ дуу хєгжим, цэнгvvн шоу бялхсан ядуурлын туйл болгож мэдэхээр байна. Ингэхгvй гэвэл айл єрх бvр биш гэхэд ядахдаа саахалт хот айлын дунд нэг компьютертэй, интернэтэд ядахнаа долоо хоногт ганц удаа нэвтрэх хvсэлтэй, ахуй ба арилжааныхан бvгдээрээ наад захын англи хэлтэй, дэлхийн жишгээр зєв хооллох наад захын хэмжvvртэй, орчлонгийн тухай наад захын зєв тєсєєлєлтэй болох, юуны ємнє боловсролыг толгой дээрээ тахиж, боловсролтой эрдэмтэй хvмvvсийг шигшиж орой дээрээ залах хэрэгтэй.
"Их мэдлэг бол хvний дээд чимэг мєн!" хэмээх К.Марксын лут vг бий. "Эдээр биеэ чимэхээр, эрдмээр биеэ чим!" гэх монгол нэгэн онч vг бас байна аа. Харин манай нийгэмд энэ vгсийн утга хаачсан бэ? "Гангараа" хэмээх нэгэн чамин лут ойлголт байх ба машин, гар утас, зуслангийн олон давхар хаус, уясан азарга нь гангараа болж зонхилсон єнєєгийн Монголд жинхэнэ чимэг болох эрдмээ єчvvхэн ч болов дээдлээч ээ хэмээн уриалъя. XXI зууны монголчууд бол шинжлэх ухаан-технологийн боловсролын тєлєє vхэлдэх ёстойсон. Ерєєсєє боловсролын vvрэг роль нэмэгдэж, тvvний агуулга єєрчлєгдєж, чанар нь дээшилчихээд байна. Нанотехнологи, оюун ухаан-мэдлэгт тулгуурласан цоо шинэ нийгэмд амьдарч ажиллах, тvvний хурдыг даах тэсвэрлэх чадвартай монголчуудын тєлєє залбиръя!
Проф.Олхонуд Д.Баярхvv
